Radyoaktif iyot tedavisi (RAI), İyodun tiroid hastalığı olan kişilerde kullanılmak üzere oluşturulmuş I-123 (tiroid hücrelerine zararsız) ve I-131 (tiroid hücrelerine hasar veren) isimli iki radyoaktif formu vardır. Bu iyot formları tarafından yayılan radyasyon, hastanın tiroid fonksiyonlarına ve tiroid dokusunun boyutu ile konumuna ait bilgi edinmek amacıyla görüntülenebilir. RAI, deniz ürünlerine ve kontrast maddelere karşı alerjik yanıtı olan bireylerde güvenle kullanılabilir çünkü bu yanıt iyodun kendisine değil iyot içeren bileşime bağlıdır. RAI, hap veya sıvı formunda, ağız yoluyla verilir.
İyot, tiroid bezinin normal çalışması için gereklidir çünkü tiroid hormonlarının sentezinde kullanılır. Tiroid bezinde iyodu hücre içine almayı sağlayan bir aktif taşıma sistemi (pompası) bulunur, alınan iyot aktive edilerek hücrelerde toplanır. Vücutta iyot alımı ve depolanmasının olduğu tek yer tiroid bezidir.
Tiroid bezinin görüntülenmesi ve sağlıklı tiroid dokusu aktivitesine karar verilmesi (radyoaktif iyot alım testi-RAIU) amacıyla sıklıkla kullanılan izotop I-123’tür çünkü tiroid hücrelerine zarar vermez. Tiroid görüntülemesi veya I-123 ile yapılan RAIU sonrası özel bir radyasyon önlemi gerekli değildir.
I-131 de tiroid bezi görüntülemesi amacıyla kullanılabilir ancak hücreler üzerine zararlı etkileri nedeniyle kullanımı nadirdir.
Tiroid Dokusu: I-131, aktivitesi artmış tiroid bezinin hasarlanmasında (bkz. Hipertiroidi) veya normal çalışan ancak boyutunun artışı nedeniyle sorunlara neden olan tiroid bezinin küçültülmesinde (bkz. Guatr) kullanılır. Tedavi sonrasında hastalardan, diğer bireyleri maruz bırakabilecekleri radyasyonu sınırlamak adına bazı önlemler almaları istenir (metnin sonundaki tabloya bakınız). I-131 nadiren hastalarda hafif bir boyun ağrısına yol açabilir; aspirin, ibuprofen veya asetaminofen (parasetamol) gibi ilaçlar ile tedavisi yapılabilir. RAI tedavisinin etkinliğinin oluşması birkaç ayı bulabilir. Hipertiroidide uygulanan RAI tedavisinin sonucunda sıklıkla hipotiroidi gelişir, bu durum hastaya tiroid hormon ilacı başlanması ile tedavi edilebilir (bkz. Hipotiroidi).
Tiroid Kanseri: Tiroid kanseri hücrelerinin öldürülmesinde yüksek doz I-131 kullanılır (bkz. Tiroid Kanseri). Hastaya verilen tiroid hormon tedavisi kesilir veya rekombinant insan TSH tedavisi verilir, bu sayede vücut TSH seviyesi yükseltilerek geride kalan tiroid hücrelerinin (herhangi bir kanser hücresi dahil) uyarılması sağlanır, bu işlemden sonra tedavi gerçekleştirilir. Tedavi sonrasında hastalardan, diğer bireyleri maruz bırakabilecekleri radyasyonu sınırlamak adına bazı önlemler almaları istenir (metnin sonundaki tabloya bakınız). Aynı evde yaşayan küçük bir çocuğu olması gibi özel durumlarda, diğer insanları radyasyon maruziyetinden korumak adına hastalar yaklaşık 24 saat hastane izolasyonunda kalabilirler.
I-131 tedavisi ana hatlarıyla güvenli bir tedavi olsa da RAI radyasyon barındırır ve bu nedenle hastaların, hamile kadınlar ve çocuklar başta olmak üzere diğer bireyleri radyasyondan korumak adına ellerinden geleni yapmaları gerekir. Hasta ile aranızdaki mesafe arttıkça, maruz kaldığınız radyasyon miktarı anlamlı ölçüde azalır. I-131 RAI tedavisi sonrası seyahat etmesi gereken hastaların yanlarında hekim tarafından yazılmış bir açıklama taşımaları tavsiye edilir. Bunun sebebi havaalanları gibi yerlerde bulunan radyasyon tespit cihazlarının çok düşük radyasyon seviyelerini bile yakalayabiliyor olmasıdır. RAI tedavisi öncesinde ve tedavi anında detaylar hekim ile tartışılabilir.
RAI tedavisi, genel anlamda yukarıda belirtilen hastalıkların tedavisinde güvenli ve etkili bir yöntemdir. Hipertiroidi tedavisinde uygulanan RAI uygulamasının yaygın bir yan etkisi hipotirodidir, tiroid kanserinde verilen RAI tedavisi sonrası da her hastada görülür. Çoğunlukla bu durum hastaya tiroid hormonu verilmesi ile kolayca tedavi edilebilir (bkz.Hipotiroidi). Bazı çalışmalar, hipertiroidi için verilen RAI tedavisi sonrası tiroid kanserlerinde hafif bir artış olabileceğini düşündürmektedir. Tükürük bezlerinin hasarına bağlı tat alma kaybı ve ağız kuruluğu da görülebilir. Tükürük bezlerinin RAI maruziyetini azaltmak amacı ile limon damlası, C vitamini veya ekşi uyaranlar kullanılması konusu tartışmalıdır ve hekime danışılmalıdır. Önemli olarak, RAI tedavisi sonrası tıbbi takip hayat boyu sürmektedir.
RAI tedavisi, I-123 veya I-131 ayırt edilmeksizin gebe ve emzirenlerde kesinlikle kullanılmamalıdır. Böylece bebeğin radyoaktif süt alımı veya annenin meme dokusunda RAI birikimi engellenmiş olur. I-131 tedavisinden en az 6 hafta önce emzirme kesilmeli ve tedavi sonrası başlanmamalıdır ancak sonraki gebelikleri etkilemez. Ayrıca RAI tedavisi sonrası, yumurtalıklar radyasyona maruz kaldığından ve hamilelik öncesi tiroid hormonlarının normal ve kararlı seviyeye geldiğinden emin olunması gerektiğinden hamilelik en az 6-12 ay ertelenmelidir. RAI tedavisinin doğurganlığı engellediğine dair bir kanıt yoktur.
Tiroid kanseri nedeniyle RAI tedavisi alan erkeklerde, yaklaşık iki yıllık sürelerle sperm sayısında azalma ve geçici infertilite (kısırlık) yaşanabilir. Kanser tedavisinde birkaç doz RAI almaya ihtiyacı olabilecek hastalarda sperm bankacılığı bir seçenek olabilir.
I-131 Tedavisi Sonrası, Diğer Bireylere Radyasyon Maruziyetini Azaltmaya Yönelik Bilgiler
EYLEM SÜRE (Gün)
Bir başka yetişkinden ayrı yatakta uyuyun (yaklaşık 1.5 metre) 1-11*
İşe dönmeyi erteleyin 1-5*
Çocuklar ve hamile kadınlardan en az 1.5 metre uzak durun 1-5*
Toplu alanlarda geçirdiğiniz vakti sınırlayın 1-3*
Uçak veya toplu taşıma ile seyahat etmeyin 1-3*
Başka kişiler ile birlikte uzun otomobil yolculuğu yapmayın 2-3
Başkaları ile mesafenizi koruyun (1.5 metre) 2-3
Bol sıvı alın 2-3
Başkalarına yemek hazırlamayın 2-3
Eşyalarınızı başkaları ile paylaşmayın 2-3
İdrara çıkın ve kullandıktan sonra 2-3 kez sifonu çekin 2-3
Hamileler çocuklar ve yenidoğanlardan ayrı bir yatakta uyuyun 6-23*
*süre, size verilen I-131 dozuna göre değişiklik gösterir
Radyoaktif iyot tedavisi hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz tıklayınız.
